مجله از دو بخش «فرم» و «محتوا» تشکیل میشود، که فرم به شکل و نحوه‌ی ارائه مطالب مندرج در مجله گفته میشود و محتوا به پیامی که مجله قصد انتقال آن به مخاطب را دارد اختصاص داده میشود. برای طراحی مجله باید از عناصر گرافیکی متنوع و جذاب برای جلب توجه بیشتر مخاطب استفاده شود، زیرا بدون طراحی جلوه‌های رنگی مناسب و استفاده از تصاویر متنوع، مجله جذابیت خاصی را برای مطالعه مخاطبان نخواهد داشت. بنابراین بنا بر نوع مطالبی که قرار است در مجله ارائه شود، باید تصاویر مناسب و طراحی‌های رنگی باکیفیت برای مجله در نظر گرفته شود تا مجله از حالت خشک و ساده بودن درآمده و برای مطالعه مخاطبان جذاب باشد.
طرح روی جلد مجله
یکی از مهم‌ترین قسمت‌هایی که در یک مجله مورد توجه واقع میشود، طراحی روی جلد مجله میباشد. عوامل بسیار زیادی در طراحی زیبا و جذاب یک جلد مجله تأثیرگذار هستند، که برخی از این عوامل برای آشنایی بیشتر در این مقاله شرح داده شده است.
اولین چیزی که در طراحی جلد مجله اهمیت دارد جذب کردن چشم است. تصویر مرکزی که بر روی جلد مجله قرار می‌گیرد بسیار مهم است و می‌بایست با استفاده از کنتراست بالا اعمال شود در نظر داشته باشید که اگر کنتراست اعمال شده ضعیف باشد کاربر درگیر نخواهد شد؛ این مورد در طراحی جلد مجله بسیار مهم است. اصل غافلگیری در بخش مرکزی مجله به نسبت کتاب اهمیت بالاتری دارد. رنگ و فونت‌ها قلب تپنده در طراحی جلد مجله هستند این موضوع در کتاب از اهمیت کمتری برخوردار است. گاهاً افراد فکر می‌کنند برای طراحی جلد مجله یک تسلط نسبی به برنامه فتوشاپ! کافی است، اما این تازه اول راه است. در واقع وقتی طرحی برای جلد مجله انتخاب میشود در ابتدا باید ارزیابی شود که آیا پس از چاپ هم به همین کیفیت است یا خیر. خوانایی فونت‌ها از موارد بسیار مهمی است که در طراحی جلد مجله لحاظ میشود. افکت‌هایی که برای طراحی جلد مجله در زمینه ایجاد سایه استفاده میشود بسیار مهم است، در انتخاب Inner، outer و … باید دقت صورت بگیرد و مخاطب قرار است طرح نهایی را بر روی کاغذ ببیند نه بر روی یک سیستم با کارت گرافیکی قوی و این موضوع اهمیت بسیار زیادی دارد. عموماً فاصله قرار گرفتن مجله تا چشم انسان ۸ فوت است و باید ارزیابی شود که آیا در این فاصله هنوز هم همه چیز شگفت انگیز است یا خیر. در صورتی که پاسخ مثبت است سبک انتخاب شده درست است و باید به کار ادامه داده شود.
روانشناسی رنگ‌ها برای انتخاب قالب در طراحی جلد مجله بسیار مهم است، آمارها نشان داده است که استفاده از رنگ سبز برای قالب بسیار کمتر است این در حالی است که قرمز پای ثابت بسیاری از مجله‌ها است. علت جذب مخاطب است، آمارها نشان می‌دهد حتی اگر فردی به رنگ قرمز علاقه نداشته باشد به صورت ناخودآگاه به مجله با قالب بندی قرمز جذب میشود. ترکیب رنگ در انتخاب مدل‌های قالب برای طراحی جلد مجله بسیار مهم است و هر نوع افراط و تفریط در این زمینه مشکل ساز خواهد بود. در روانشناسی رنگ‌ها قرمز و زرد دو عنصر ترکیبی قدرتمند برای طراحی جلد مجله محسوب میشود به نوعی که مخاطب را مهار می‌کند.
دسته‌بندی عکس‌های چاپ شده در صفحه آرایی مجله هنری
تصاویری که در مجلات چاپ می‌شوند، در چهار گروه دسته‌بندی می‌شوند که این چهار دسته جهت آشنایی بیشتر در ادامه بیان شده است.
- عکس‌های منفرد و تکی به همراه تیتر و شرح جداگانه برای هر عکس
- عکس‌های منفرد و تکی که داخل یک متن خبری قرار می‌گیرند.
- عکس‌های گالری مانند که به طور پی‌درپی و متوالی درج می‌شوند.
- عکس‌های مونتاژ شده
در هنگام قرار دادن عکس بنا بر زاویه دید مشخص بر روی جلد مجله، باید زاویه دید عکس از نظر نوع نگاه آن مورد توجه واقع شود. برخی از عکس‌ها دارای زاویه‌ی دید خاصی هستند، اما برخی دیگر از یک زاویه دید خنثی در هنگام عکس‌برداری برخوردار میباشد و قرارگیری این عکس‌ها بروی جلد مجله کاملاً متفاوت خواهد بود.
هنگام قرار دادن عکس بر روی جلد مجله باید به این نکات توجه داشته باشید:
- آیا عکس مورد نظر قدرت خبری دارد و قدرت تجسم افراد را تحت تأثیر و تقویت قرار خواهد داد؟
- آیا عکس مورد نظر دارای چه ارزش فرهنگی و هنری میباشد؟
- آیا عکس انتخابی به صورت اختصاصی برای جلد مجله انتخاب شده است؟
طراحی صفحات مجله (صفحه آرایی مجله هنری)
در صفحه آرایی مجله بنا بر نوع مطالبی که درون آنها قرار می‌گیرد، توجه به نکاتی که در ادامه بیان شده است دارای اهمیت میباشد.
در طراحی صفحات مجله باید توجه داشته باشید که صفحات به صورت زوج در برابر بیننده قرار می‌گیرند و دو صفحه‌ی متقابل طراحی شده باید از ارتباط مناسبی برخوردار باشند. در واقع طراحی صفحات مجله ترکیبی از تصاویر، رنگ‌ها، حروف چینی، کادر و… میباشد. بنابراین به وسیله این قابلیت‌ها می‌توان دو صفحه زوج مجله را به راحتی باهم مرتبط کرد، تا بیننده با علاقه بیشتری مطالب درون مجله را مورد مطالعه قرار دهد. هم‌چنین در برخی از اوقات می‌توان از یک عکس افقی بروی هر دو صفحه زوج مجله، برای ارتباط معنایی بیشتر مطالب مجله استفاده کرد.
با توجه به اینکه صفحه آرایی مطالب برای نوشتن مطالب، از دو آرایش ستونی متفاوت برخوردار میباشد. باید ارتباط معنایی مناسبی بین مطالب نوشته شده در نظر گرفته شود تا مخاطب هماهنگی موضوع را با طراحی صفحات به طور کامل حس کند. بنابراین صفحه آرایی مجله علاوه بر خلاقیت، نیاز به تخصص عملی نیز برای ارائه یک طراحی مناسب و کاربردی نیازمند میباشد.
ارتباط صفحات مقابل در صفحه آرایی مجله هنری
صفحات مقابل در صفحه آرایی مجله به دلیل ایجاد یک ترکیب اهمیت دارند. گرید در این صفحات باید به گونه ای باشد که پیوند بصری بین صفحات برقرار نماید. ترجیحاً جایگذاری عکس در صفحات متقابل به صورت یکسان انجام می شود. بهتر است صفحات مقابل دارای ارزش خاکستری بالایی نباشند زیرا این مساله باعث خستگی چشم بیننده می شود. استفاده از یک تصویر واحد در کل دو صفحه باعث اتحات صفحات می شود اما باید به گونه ای انتخاب شود که قسمت اصلی آن در عطف قرار نگیرد. در دو صفحه متقابل بهتر است زاویه دید تصاویر به طرف عطف باشد.
به کارگیری رنگ در صفحه آرایی مجله
با توجه به اینکه رنگ‌های به کاررفته در صفحه آرایی مجله، اولین عنصر مورد توجه مخاطب است. توصیه میشود که از رنگ‌های کنتراست و متضاد مانند قرمز و مشکی در طراحی صفحات مجله برای جلب توجه بیشتر مخاطبان استفاده شود. هم‌چنین رنگ‌های متناظر و متناسب در یک طیف رنگی به عنوان مثال نارنجی کم‌رنگ مایل به زرد و یا نارنجی پررنگ، می‌تواند تضاد رنگی جذاب و زیبایی را برای جلب توجه مخاطب به وجود بیاورد. اما توجه داشته باشید که بهتر است برای رنگ صفحه آرایی مجله از رنگ سفید و برای مطالب نوشته شده از رنگ سیاه استفاده شود. استفاده از این رو رنگ متضاد خوانایی مطالب را برای مخاطبان افزایش خواهد داد و در هنگام مطالعه مجله چشمها دچار خستگی نخواهد شد.
حروف رنگی متنی که بر روی تصاویر چاپ می‌شوند، با توجه به رنگ اصلی پس‌زمینه عکس مورد انتخاب قرار می‌گیرند. به عنوان مثال اگر رنگ به کاررفته در تصویر به کاررفته در متن نارنجی باشد، بهترین رنگ انتخابی برای درج متن بر روی عکس از نوع رنگ آبی در نظر گرفته میشود. استفاده از رنگ‌های متضاد هیجان‌انگیز و آرام بخش، سبب میشود که مخاطب علاقه بیشتری به مطالعه مجله داشته باشد. به عنوان مثال استفاده از انواع رنگ‌های آبی، صورتی، سبز و بنفش کم‌رنگ و رنگ‌های مانند خاکستری روشن و تیره، می‌تواند در هنگام مطالعه، پیام مورد نظر را به طور کامل به مخاطب منتقل سازد.
به کارگیری رنگ‌ها درون مجله بیشتر به مخاطبان مجله بستگی خواهد داشت و بنا بر نوع سلیقه این دسته از مخاطبان انتخاب خواهد شد. به عنوان مثال رنگ مورد استفاده در داخل صفحات مجله‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کاملاً با یکدیگر متفاوت خواهد بود.
تیتر و سوتیتر در صفحه آرایی مجله
تیتر که به عنوان کلمات قابل توجه برای یک مطلب درون مجله درج میشود، بر روی یک موضوع خاص مرتبط با متن متمرکز است و سبب جلب توجه بیشتر مخاطب به مطالعه مطلب مورد نظر خواهد شد. از این رو انتخاب رنگ‌بندی و اندازه حروفی که برای یک تیتر در مجله در نظر گرفته میشود، بنا بر موضوعی که در تیتر مورد نظر گنجانده شده است متفاوت خواهد بود. در مجلات معمولاً از تیترهای جذاب و کوتاه برای جلب توجه بیشتر مخاطب استفاده میشود. از این رو یک تیتر ۱۰ حرفی برای استفاده در مجله به هیچ عنوان مناسب نخواهد بود. برای جلب توجه بیشتر تیترها با حروف بزرگ با وجود یک پس‌زمینه سفید در مجله درج خواهد شد. اما توجه داشته باشید که انتخاب اندازه مناسب برای تیترها از مهم‌ترین نکات قابل توجه میباشد. هم‌چنین تعداد سطرهای تیترها، تعداد حروف و اندازه‌ی آنها نیز از اهمیت ویژه‌ای نزد مخاطبان برخوردار میباشد. ساده‌ترین تیترهای در نظر گرفته شده می‌توانند در قالب یک خط قرار بگیرند، اما برخی از اوقات تیترهای بیش از یک خط نیز در صفحات مجله وجود خواهد داشت.
تیترها از نظر تعداد سطر و ستون، می‌توانند به تیترهای یک ستونی چند سطری، یک سطری سراسری و چند سطری تقسیم‌بندی شوند. هم‌چنین در آرایش تیترها می‌توان از اشکال پلکانی، هرم وارونه، مثلثی، نامساوی و متمرکز، نامساوی و متمایل به راست و متساوی‌الاضلاع برای جلوه گری بیشتر تیتر استفاده کرد. تیترهای مجله را بنا بر نیاز، می‌توانید در قسمت‌های مختلف مجله مورد استفاده قرار دهید، اما باید در جذاب بودن تیتر و محل قرارگیری آن دقت لازم را داشته باشید.
بعد از درج تیتر در مجله، سوتیترها که به عنوان چکیده یا مقدمه‌ای از مطلب مورد نظر هستند، مورد توجه واقع می‌شوند. سو تیترها با حروفی کوچک‌تر از تیتر و بزرگ‌تر از تیتر اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و مکان قرارگیری آنها بعد از تیترها میباشد. سوتیترها باید با فونت مناسب و محتوای دقیق به چاپ برسد، تا بتواند به خوبی توجه مخاطب را نسبت به مطالعه مطلب درج‌شده در مجله جلب کند.
حروف مجله
چگونگی انتخاب حروف یکی دیگر از مهم‌ترین قسمت‌های مهم در صفحه آرایی مجله است. مهم‌ترین مشخصه‌ای که برای حروف در نظر گرفته میشود واحد اندازه‌گیری آنها بر اساس واحد پوینت میباشد. هر ۷۲ پوینت برابر ۱ اینچ است و کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین حروف مورد استفاده در بازه‌ای بین یک تا ۸۴ پوینت قرار می‌گیرند. اندازه‌ای که برای حروف در قسمت‌های گوناگون متن، مانند تیتر، سوتیتر و لید متن مجله در نظر گرفته میشود متفاوت میباشد. حروف تیتر از سوتیتر بزرگ‌تر است و حروف سوتیتر از متن اصلی درشت‌تر خواهد بود.
از طرفی برای متن‌هایی که به صورت لید هستند، حروف معمولاً نسبت به سایر حروف به کاررفته در متن مشخص‌تر خواهد بود. چگونگی آرایش حروف برای قرارگیری در صفحات مجله، بنا بر ستون‌بندی مجله بر اساس ستون‌بندی‌های دو ستونه، سه ستونه و یا چهار ستونه متفاوت خواهد بود. ستون‌هایی که برای نوشتن مطالب مجله در نظر گرفته میشود، معمولاً از یک سبک و روش خاصی تبعیت می‌کند، اما در برخی از اوقات بنا بر قرارگیری تصاویر مرتبط با یک مطلب، نوع قرارگیری ستون‌ها تغیر خواهد کرد.
فهرست مطالب مندرج در مجله
فهرست بندی مجله، یکی از مهم‌ترین قسمت‌های طراحی شده در صفحه آرایی مجله است. زیرا با وجود ارائه یک فهرست بندی مناسب، مطالب مندرج در مجله به راحتی برای خواننده قابل دسترسی خواهد بود. از این رو کافی است تا خواننده فهرست مطالب مجله را بررسی کرده و موضوع علاقه‌اش را برای مطالعه بیشتر انتخاب کند. در فهرست بندی مجلات معتبر، از تصاویر مرتبط با مطالب بخش مورد نظر نیز برای راهنمایی بیشتر مخاطب استفاده میشود. هم‌چنین ممکن است که جلوه‌های رنگی زیبا نیز برای جذابیت بیشتر فهرست بندی مجلات استفاده شود. اما مهم‌ترین قسمت انتخاب تیترهای مناسب و مرتبط با مطلب مورد نظر در قسمت فهرست مطالب مجله میباشد. توصیه میشود که فهرست مطالب به طور مدون در صفحات اول مجله به چاپ برسد، تا خوانند بتواند به راحتی فهرست مطالب را مورد بررسی قرار دهد و برای جستجوی مطالب مورد نظرش در هر شماره از مجله دچار سردرگمی نشود.
معمولا در صفحه فهرست فضای منفی نسبت به فضای مثبت بیشتر است زیرا مخاطب باید بتواند به راحتی عناوین و شماره صفحات را پیدا کند. نوع و اندازه فونت در صفحه فهرست می تواند با فونت سایر متون مجله متفاوت باشد. در بسیاری از مواقع شناسنامه مجله نیز در صفحه فهرست قرار می گیرد. فهرست بیشتر مجلات یک صفحه است اما گاهی فهرست را در یک ستون یا نصف صفحه جای می دهند و بقیه صفحه با سخن سردبیر کامل می شود.
مشخصات شناسنامه مجله
یکی از مهم‌ترین قسمت‌هایی که خواننده را با مجله آشنا می‌کند و او را به خواند مجله ترغیب می‌کند شناسنامه یک مجله میباشد. شناسنامه مجله بنا بر نوع مجله در قالب نسبتاً گسترده و مفصلی برای آشنایی بیشتر مخاطب بیان میشود. در درجه اول در قسمت شناسنامه مجله نام مجله و سپس شماره و تاریخ روز، ماه و سال ، شماره مسلسل مجله، هفتگی یا دو هفتگی، ماهانه یا فصلنامه بودن مجله برای آشنایی بیشتر مخاطب با شیوه نوبت انتشار و زمان ارائه مجله به چاپ می‌رسد. در ادامه نام صاحب امتیاز مجله، مدیرمسئول، ناشر، مدیر امور اداری، سردبیر یا شورای نظارت نویسندگان، معاون، سردبیر و مسئول آگهی مجله به همراه شماره تلفن‌های ضروری برای تماس با مجله مورد نظر به چاپ خواهد رسید. هم‌چنین نشانی صندوق پستی و آدرس ایمیل و فکس مجله نیز برای ارتباط مخاطبان با مجله در این قسمت قابل مشاهده خواهد بود. از دیگر مشخصاتی که در قسمت شناسنامه مجله باید به چاپ برسد، شماره تلفن چاپ خانه و نام چاپخانه مجله است. هم‌چنین نام گرافیستها و عکاسان مجله و چگونگی تک فروشی و کلی فروشی مجله نیز برای آشنایی بیشتر مخاطبان باید در این قسمت به طور دقیق بیان شود. تا در صورت نیاز مخاطب بتواند به عنوان مثال اشتراک یک ساله مجله را برای استفاده تهیه نماید.
محل مناسب جهت چاپ شناسنامه مجله
برای چاپ شناسنامه مجله معمولاً صفحات اول و یا آخر در نظر گرفته میشود، که از اهمیت بیشتری نزد مخاطب برخوردار هستند. از این رو توصیه میشود که برای حفظ انسجام شناسنامه مجله، آن را در یک قالب یک دست و مناسب با پس‌زمینه سفید در تمامی شماره‌های مجله به چاپ برسانید. اما اگر علاقه‌مند هستید که از جلوه‌های رنگی در صفحه آرایی شناسنامه مجله بهره بگیرید، فراموش نکنید که رنگ‌های در نظر گرفته شده را، در شماره‌های مختلف جهت حفظ انسجام شناسنامه مجله تغییر ندهید.
چگونگی شماره‌گذاری صفحات در صفحه آرایی مجله
در صفحه آرایی مجله توجه داشته باشید که تمامی صفحات باید به طور دقیق شماره گذاری شوند، تا خواننده در هنگام مطالعه مجله به راحتی بتواند به شماره‌های مورد نظرش دسترسی پیدا کند. هم‌چنین شایان ذکر است که بهترین مکان برای قرارگیری شماره صفحات مجله در سمت بازشوی مجله در پایین صفحه میباشد، تا مخاطب به راحتی بتواند به شماره صفحات مورد نظرش دسترسی داشته باشد. در کنار شماره صفحه نیز می‌توانید نام مجله و شماره مجله و تاریخ انتشار آن را قرار دهید، تا در زمان جدا شدن ورق‌های مجله، هویت مجله مجدداً قابل بازیابی باشد.
صفحه آرایی مجله ها را می‌توان به چند گروه تقسیم کرد
- مجلات مصرف کننده: مخاطبان این نوع مجلات عمومی‌تر هستند و به علت علاقه به موضوع و محتوای سرگرم کننده و یا آموزشی آنها را خریداری می‌کنند.
- مجلات تخصصی: این نوع مجلات به صورت حرفه‌ای در یک زمینه خاصی می‌پردازند. مانند کشاورزی، پزشکی، گرافیک، اقتصاد و…
- مجلات داخلی: مجلاتی هستند که در سازمان‌ها، شرکت‌ها، ادارات و یا دانشگاه‌ها منتشر می‌شوند و موضوع آنها اطلاع‌رسانی در مورد فعالیت‌های مجموعه میباشد.
قطع مجلات معمولا رحلی یا قطع رحلی بزرگ است و از اندازه های قطع وزیری و سایز رقعی کمتر در مجلات استفاده میشود و بیشتر برای قطع کتاب استفاده می گردد.
منابع:
- صفحه‌آرایی و انتشارات (میزانپاز)، مهندس بهروز موسوی، از انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، ۱۳۵۱
- رنگ و گرافیک در مطبوعات ، بهروز موسوی، فصلنامه رسانه، سال پنجم، شماره سوم، پاییز ۱۳۷۳، صفحه ۳۸ تا ۴۳
- صفحه آرایی،پلی بین نویسنده و خواننده، نسرین بنیادی، فصلنامه رسانه، شماره ۱، بهار ۱۳۶۹، صفحه ۴۶ تا ۴۸
- وبلاگ گرافیست عزیز، جلال عطارزاده، مدرس و پیشکسوت گرافیک
- یادداشت‌ها و مطالب مربوط به مباحث درس «گرافیک و صفحه‌آرایی در مطبوعات»، هاجر حسین خواه، وبلاگ روابط عمومی چی
- فنون روابط عمومی از مجموعه کتب مقالات تخصصی روابط عمومی، خسرو یحیایی، تهیه کننده و ناشر: دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی (اداره هماهنگی روابط عمومی های کشور) / نوبت و سال انتشار: اول ۱۳۸۴
